Inhoudsopgave

 

Voorwoord


1 Polarisatie in soorten en maten
Paul Dekker

1.1 Wat is politieke polarisatie?
1.2 Polarisatie als probleem
1.3 Wat volgt
1.4 Hoe verder?

2 Polarisatie in de publieke opinie sinds de jaren ‘70
Paul Dekker

2.1 Groeien bevolkingsgroepen uit elkaar?
2.2 Polariseren opvattingen in heel de bevolking?
2.3 Gaan opvattingen meer samenhangen?
2.4 Worden we vijandiger tegenover andersdenkenden?
2.5 Conclusie: polarisatietrends niet dominant

3 Verschillend van elkaar, eensgezind onder elkaar? 40
Opleidingspolarisatie in sociale en politieke opvattingen
Quita Muis, Tim Reeskens & Inge Sieben

3.1 Verschillen tussen opleidingsgroepen: gemiddelden
3.2 Verschillen binnen opleidingsgroepen: homogeniteit
3.3 Polarisatietrends?
3.4 Geen polarisatie in opvattingen, toch een opleidingskloof

4 Geografische polarisatie in Nederland: stedelijkheid als de nieuwe
politieke scheidslijn?
Twan Huijsmans

4.1 Geografische politieke polarisatie in kaart
4.2 Veranderende culturele scheidslijnen
4.3 Wonen kosmopolieten in de stad, of maakt de stad inwoners
kosmopolitisch?
4.4 Het ‘stedelijkheidseffect’ in perspectief
4.5 Geografische polarisatie als self-fulfilling prophecy?

5 Percepties van tegenstellingen en polarisatie
Paul Dekker & Josje den Ridder

5.1 Sociale en politieke polariteiten
5.2 Toenemende meningsverschillen
5.3 Partijpolitieke verschillen
5.4 Slot

6 Gevoelige snaren: affectieve polarisatie in Nederland
Eelco Harteveld

6.1 Scheidslijnen in Nederland
6.2 Nederland vergeleken
6.3 Aanjagers van polarisatie
6.4 Een blik vooruit

7 Wanneer politiek wantrouwen politiek wordt
Tom van der Meer

7.1 Vertrouwenscrisis?
7.2 Politisering van het wantrouwen
7.3 Mogelijke oorzaken
7.4 Politisering van het politiek vertrouwen, en legitimiteit van 109
het systeem
7.5 Conclusie

8 Politieke partijen en polarisatie 113
Annemarie Walter & Philip van Praag

8.1 Zorgen over de verruwing van het politieke debat
8.2 Verruwing en polarisatie
8.3 Onderzoek naar negatieve campagnevoering en polarisatie
8.4 Concluderende opmerkingen

9 De media & politieke polarisatie: de rol van ons gedrag
Emma Hoes

9.1 Informatieaanbod in de media: van toen tot nu
9.2 Hoe kiezen we onze informatiebronnen?
9.3 De effecten van partijdige media op de publieke opinie
9.4 Hoeveel aandacht besteden we aan politiek nieuws?
9.5 Tot slot

10 Onder de motorkap: hoe algoritmes optimaliseren voor 134
onderlinge verschillen
Tom Dobber

10.1 Algoritmes bepalen wie welke informatie te zien krijgt 135
10.2 De marktlogica van het optimalisatiestreven 139
10.3 Hoe algoritmes polarisatie kunnen verkleinen 144

11 Polarisatie en de pandemie: hielp corona tegenstellingen creëren 146
en uitvergroten?
Marianne van Bochove, Hans Moors & Tess Schijvenaars

11.1 Historisch perspectief: polarisatie tijdens eerdere epidemieën
11.2 Mediaperspectief: coronarellen en de gemedieerde werkelijkheid
11.3 Publieke opinie-perspectief: het coronabeleid als splijtzwam,
of toch niet?
11.4 Conclusies

12 Polarisatie als coping strategie
Will Tiemeijer

12.1 Wij-zij denken
12.2 Toenemend etnocentrisme bij dreiging
12.3 Polarisatie als coping mechanisme
12.4 Conclusie

13 Kan polarisatie redelijk zijn?
Jeroen de Ridder

13.1 Het verdriet van de Schilderswijk
13.2 Wat is redelijk?
13.3 Redelijkheid als ondergrens: polarisatie is niet gek
13.4 Redelijkheid als realistisch ideaal: reflectieve mensen polariseren
13.5 Redelijkheid als optimum: zelfs optimaal rationele mensen
polariseren
13.6 Conclusie

14 Kunnen discussies polarisatie verkleinen?
Jona de Jong

14.1 Interacties tussen andersdenkenden in het dagelijks leven
14.2 Kunnen korte interacties depolariseren?
14.3 Een discussieplatform
14.4 Eerste resultaten

15 Voorwaarden voor succesvolle conflictbemiddeling
wouter mensink, martien kuitenbrouwer &
Nienke van Schie

15.1 Structurele ontwrichting aanpakken met bemiddeling
15.2 Twee casussen
15.3 Conflictbemiddeling met een onderzoekende blik
15.4 Conclusie en discussie

16 Polarisatie in paradoxen
Paul Schnabel

16.1 Is er eigenlijk wel sprake van politieke polarisatie?
16.2 Een beetje polarisatie?
16.3 Pacificatie en polarisatie
16.4 Populisme en polarisatie
16.5 De polarisatie-paradox van Rutte iv